یکشنبه ۲۵ آبان ۱۴۰۴
در روزگاری که دیگر حتی آسمان هم از باریدن دریغ دارد، حالا یک بحث تازه بر سر سفره ایرانی‌ها داغ شده است:
آیا وابستگی فرهنگی ما به نان، عامل بخشی از بحران آب کشور است؟
بر اساس داده‌های رسمی، ایران سالانه حدود ۱۷ میلیون تُن گندم مصرف می‌کند و در میان ده کشور پرمصرف دنیا قرار دارد.
اما تولید داخلی حدود ۱۵ میلیون تُن آن، چیزی در حدود ۱۵ تا ۱۸ میلیارد مترمکعب آب می‌طلبد؛ یعنی نزدیک به ۴۰ درصد از کل مصرف بخش کشاورزی. هر کیلوگرم گندم، به‌طور میانگین ۱۳۰۰ لیتر آب می‌بلعد. این حجم سنگینِ مصرف، در شرایط افت بارندگی و خشک‌شدن دشت‌های مرکزی، به‌معنای فرسایش منابع زیرزمینی و تشدید واردات است.
دکتر جعفر خوشروزاده، متخصص تغذیه، می‌گوید فرهنگی که نان را محور وعده‌های غذایی می‌داند، حالا به نقطه بحرانی رسیده است.
در حالی که نان در ایران صرفاً غذا نیست، بلکه سنت است — از سفره‌های عشایری گرفته تا شعر و مثل. اما این سنت امروز خود به بخشی از مسئله آب بدل شده است.
به گفته خوشروزاده، نان‌های سفید و تصفیه‌شده موجود در بازار، زودتر هضم می‌شوند، احساس سیری کوتاه‌مدت ایجاد می‌کنند و در نتیجه مصرف بیش‌ازحد را تشویق می‌کنند.
او پیشنهاد می‌دهد:
«استانداردسازی نان سبوس‌دار و ترویج مصرف غلات کامل می‌تواند تا ۲۰ درصد از میزان مصرف گندم بکاهد.»
عطاالله هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران، خواستار «آزادسازی منطقی» در قیمت آرد و نان است؛ به گفته او،
افزایش کیفیت رقابتی می‌تواند جلوی هدررفت ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه سالانه را بگیرد.
محمدجواد کرمی، رئیس کارگروه آرد و نان نیز می‌گوید:
«اگر یارانه نان مستقیماً به خانوارها واریز شود، با مصرف بهینه، تا ۲.۵ میلیون تُن گندم صرفه‌جویی خواهد شد.»
از سوی دیگر، کارشناسان محیط‌زیست مثل محمد جعفری بر اصلاح الگوی کشت تأکید دارند؛ پیشنهاد او استفاده از فناوری هیدروپونیک است — روشی که در کشورهایی چون عربستان، مصرف آب را تا ۹۰ درصد کاهش داده است.
اما موجی از کارشناسان تغذیه در برابر تغییرات ناگهانی جبهه گرفته‌اند.
دکتر حامد جعفری از دانشگاه علوم پزشکی اراک هشدار می‌دهد:
«حذف یا کاهش نان، خطر کمبود ویتامین و افت تمرکز را در پی دارد. این یک رژیم پایدار نیست.»
دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت نیز حذف کربوهیدرات‌ها را «ضربه به توازن انرژی» دانسته و به جای تغییر رادیکال، توصیه به افزایش تحرک و اصلاح تدریجی عادات غذایی دارد.
در بخش کشاورزی هم احد آزادی‌خواهی معتقد است:
«گندم در ایران عمدتاً دیم است و کم‌آب‌برتر از بسیاری محصولات دیگر. واردات برای صرفه‌جویی در آب، امنیت غذایی را به خطر می‌اندازد.»
عضو هیئت‌مدیره انجمن غلات می‌گوید تمرکز بر تغییر فرمول آرد کافی نیست:
«کیفیت گندم باید بالا برود، نه فقط شکل آسیاب یا ترکیب آرد.»
به اعتقاد این گروه، ۳۰ درصد ضایعات نان ناشی از کیفیت پایین، پخت غیراستاندارد و نبود آموزش مصرف است.
به همین دلیل، آنان آموزش عمومی و غنی‌سازی آرد با پروتئین و گلوتن را مؤثرتر از تغییرات بنیادین می‌دانند.
بیشتر بخوانید: تحریم‌ها چگونه سلامت ایرانیان را فرسودند؟ / وقتی عمر مردم کوتاه می‌شود
اما پرسش محوری همچنان بی‌پاسخ مانده است:
آیا در کشوری که تورم ۴۰ درصدی، مردم را به نان به‌عنوان ارزان‌ترین منبع کالری سوق داده،
می‌توان از «تغییر فرهنگ نان‌محور» سخن گفت؟
یکی از کارشناسان ناشناس در یک فروم تخصصی نوشته بود:
«در فرانسه، آموزش جلوگیری از ضایعات نان از کودکی آغاز می‌شود؛ در ایران، مردم نان را آخرین سنگر در برابر گرسنگی می‌دانند.»
کارشناس آب، ابراهیمی نیز به کویرنیوز می‌گوید بحران، بیش از آنکه فرهنگی باشد، مدیریتی است:
«صرفه‌جویی‌های کوچک ممکن است موقتاً کمک کند، اما بدون انگیزه اقتصادی و حمایت دولت، هیچ تغییری ماندگار نیست.»
کارشناسان معتقدند اصلاح تدریجی الگوی مصرف نان می‌تواند تا ۲۰ درصد مصرف آب کشور را کاهش دهد، اما اجرای آن نیازمند تعادل میان معیشت مردم و اصلاحات آموزشی است. پیشنهادهای تکرارشده عبارت‌اند از:
بحران آب در ایران فقط ماجرای خشک‌سالی و سدها نیست؛ صدای آن از عمق سفره‌ها بلند شده است.
تمام حقوق برای پایگاه خبری کویر نیوز محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
کویرنیوز