پنجشنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۴
پس از حملات نظامی آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران و تعلیق توافق قاهره، هنوز نحوه همکاری میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روشن نیست. اظهارات مقام‌های ارشد ایرانی از جمله عباس عراقچی، علی لاریجانی، و کاظم غریب‌آبادی نشان می‌دهد که تصمیم‌گیری در مورد ادامه یا محدودسازی بازرسی‌ها، اکنون به صورت کامل در اختیار شورای عالی امنیت ملی قرار دارد.
در پی حملات هوایی آمریکا و اسرائیل در تاریخ ۱ تیر ۱۴۰۴ با عنوان عملیات «چکش نیمه‌شب»، سه مجموعه از تأسیسات هسته‌ای ایران شامل فردو، نطنز و اصفهان آسیب جدی دیدند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ابتدا با لحنی پیروزمندانه مدعی شد که «برنامه هسته‌ای ایران نابود شده است»، اما گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا تنها از عقب‌افتادن چندماهه برنامه هسته‌ای ایران خبر دادند.
در مقابل، «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گفت‌وگو با روزنامه Le Temps تأیید کرد که هرچند سایت‌های کلیدی آسیب دیده‌اند، اما دانش فنی ایران از بین نرفته و سانتریفیوژهای این کشور قابل بازسازی هستند. او گفت ایران همچنان حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد؛ سطحی که به گفته گروسی «نزدیک به غنای تسلیحاتی» است، هرچند هیچ نشانه‌ای از تلاش ایران برای ساخت بمب وجود ندارد.
پیش از فعال شدن «مکانیسم ماشه» توسط تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس، آلمان)، ایران و آژانس در قاهره با وساطت مصر، به تفاهمی محدود برای ازسرگیری بازرسی‌های فنی دست یافته بودند.
این تفاهم به آژانس اجازه می‌داد صرفاً در چارچوب امنیتی جدید و به‌صورت محدود از برخی تأسیسات بازسازی‌شده بازدید کند، در حالی‌که ایران بر حفظ حق دفاعی و امنیتی خود تأکید داشت.
عباس عراقچی وزیر امور خارجه وقت ایران پس از امضای این توافق گفته بود:
«این تفاهم نشانه تداوم حسن نیت ایران برای حل مسائل از مسیر گفت‌وگوست، اما هرگونه اقدام خصمانه از سوی غرب این چارچوب را بی‌اعتبار خواهد کرد.»
او توضیح داده بود که چارچوب پادمان‌های معاهده NPT در شرایط عادی کارایی دارد، اما پس از حملات عمدی به تأسیسات هسته‌ای ایران، لازم بود «سازوکار جدیدی» برای حفظ همکاری در عین رعایت ملاحظات امنیتی طراحی شود.
با فعال شدن اسنپ‌بک (بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت) از سوی اروپا، ایران بلافاصله توافق قاهره را بلاموضوع اعلام کرد.
عباس عراقچی در واکنش رسمی گفت:
«اجرای اسنپ‌بک تمام شرایط را تغییر داده است؛ همان‌گونه که حمله نظامی واقعیت‌ها را دگرگون کرد، اکنون توافق قاهره دیگر نمی‌تواند مبنای همکاری ما با آژانس باشد.»
در همین چارچوب، شورای عالی امنیت ملی نیز اعلام نمود که مسیر همکاری با آژانس تا اطلاع ثانوی در حالت تعلیق قرار می‌گیرد.
علی لاریجانی، دبیر شورا، صریحاً گفت:
«اگر آژانس پیشنهادی برای همکاری دارد، باید درخواست رسمی بدهد تا در کمیته شورا بررسی شود. توافق قاهره با فعال شدن ماشه، کان‌لم‌یکن است.»
رافائل گروسی در اظهارات تازه خود، ضمن اذعان به اینکه ایران در مسیر تسلیحات هسته‌ای حرکت نمی‌کند، تأکید کرده است که بازرسی‌ها باید از سر گرفته شوند تا اطمینان عمومی حفظ شود.
به گفته او، آژانس همچنان از طریق تصاویر ماهواره‌ای فعالیت‌های سایت‌های اصفهان، نطنز و فردو را زیر نظر دارد و در تماس منظم با عباس عراقچی قرار دارد تا مسیر دیپلماسی زنده بماند.
گروسی تصریح کرد:
«ایران می‌توانست مانند کره شمالی از NPT خارج شود و خود را منزوی کند، اما این کار را نکرد. این تصمیم تهران نشانه بلوغ دیپلماتیک است.»
در پاسخ به سخنان گروسی، سید عباس عراقچی گفت:
«نمی‌دانم این حرف‌ها از سر نگرانی زده شده یا تهدید؛ اما هرکس چنین تهدیدی کند باید بداند تکرار تجربه شکست‌خورده، نتیجه‌ای جز شکست دوباره نخواهد داشت.»
در همین حال، کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه ایران، در روز ۲۸ مهرماه درباره درخواست‌های جدید آژانس گفت:
«آژانس برخی تقاضاها برای بازدید از تأسیسات آسیب‌ندیده ارائه کرده، اما این مسائل دیگر در چارچوب تفاهم قاهره بررسی نمی‌شوند.»
او افزود:
«پیش‌تر در توافق قاهره، پاسخ‌ها در کمتر از یک هفته داده می‌شد و چند دسترسی هم انجام شد. اما اکنون تصمیم نهایی با شورای عالی امنیت ملی است و هرچه شورا تصویب کند، ما همان را اجرا می‌کنیم.»
منابع مطلع به خبرنگار تابناک گفته‌اند در صورت تصمیم مثبت شورای عالی امنیت ملی، ممکن است بازرسی‌ها صرفاً در سایت‌های غیرآسیب‌دیده مانند راکتور تحقیقاتی تهران و نیروگاه اتمی بوشهر انجام شود، نه در مراکز مورد حمله.
با توجه به این شرایط، آینده همکاری ایران و آژانس در مرحله‌ای حساس قرار دارد — مرحله‌ای که در آن امنیت ملی، فشارهای غربی و پاسخ حقوقی ایران هم‌زمان تعیین‌کننده هستند.
تصمیم شورای عالی امنیت ملی در هفته‌های آینده، جهت‌گیری سیاست هسته‌ای کشور را در برابر آژانس و غرب مشخص خواهد کرد.
بیشتر بدانید: واکنش‌ها به حمله نظامی اسرائیل به خاک ایران؛ محکومیت‌ها و مواضع جهانی
تمام حقوق برای پایگاه خبری کویر نیوز محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
کویرنیوز