در حالی که به مناسبت ۲۲ بهمن سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، بحث‌هایی پیرامون رفع فیلترینگ دو سکوی پرطرفدار تلگرام و یوتیوب مطرح شده، هنوز هیچ مقام رسمی در این باره اظهار نظر قطعی نکرده است. این موضوع توجه بسیاری از کاربران اینترنتی و ناظران سیاسی را به خود جلب کرده است.

تلگرام و یوتیوب: پلتفرم‌های محبوب ایرانیان

تلگرام، پیش از فیلترینگ در سال ۱۳۹۸، یکی از پرکاربردترین پیام‌رسان‌ها در ایران بود. تخمین‌ها حاکی از آن هستند که در آن زمان حدود ۴۰ میلیون کاربر ایرانی در این پلتفرم فعال بودند و پس از اعمال فیلترینگ، هنوز تعداد کاربران فعال ایرانی آن در حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیون نفر باقی مانده است. این پیام‌رسان در ایران همچنان محبوب‌ترین پیام‌رسان شناخته می‌شود و به نظر می‌رسد حتی در شرایط فیلترینگ، توانسته به طور غیررسمی به فعالیت خود ادامه دهد. دلیل محبوبیت تلگرام در ایران به ویژگی‌هایی چون سرعت، امنیت نسبی و امکانات متنوع آن در مقایسه با دیگر پیام‌رسان‌ها مربوط می‌شود.

یوتیوب نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های ویدئویی جهان با بیش از ۲ میلیارد کاربر فعال، در ایران نیز طرفداران زیادی دارد. یوتیوب به دلیل ارائه ویدئوهای آموزشی، تفریحی، خبری و فرهنگی در زمینه‌های مختلف، جایگاه ویژه‌ای در میان کاربران ایرانی دارد. اگرچه دسترسی به این پلتفرم در ایران از طریق فیلترشکن‌ها و VPNها امکان‌پذیر است، اما به علت فیلترینگ رسمی، بسیاری از کاربران ایرانی نتوانسته‌اند از تمام امکانات آن بهره‌مند شوند.

آیا فیلترینگ تلگرام و یوتیوب به مناسبت ۲۲ بهمن رفع خواهد شد؟

گزارش‌های موجود حکایت از آن دارند که احتمال رفع فیلترینگ این دو پلتفرم در سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی وجود دارد، اما تا کنون هیچ منبع رسمی از سوی مسئولان این امر را تایید یا رد نکرده است. این شنیده‌ها به ویژه از آنجا قوت گرفته‌اند که در گذشته شاهد تغییرات مشابهی در فضای مجازی بوده‌ایم. در واقع، رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل پلی در تاریخ ۴ دی ۱۴۰۳ از سوی دولت پزشکیان به تصویب رسید، که خود نشان‌دهنده تمایل دولت به بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ برخی پلتفرم‌ها بوده است.

بنابر گزارشات، تصمیم برای رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل پلی پس از مذاکرات شورای عالی فضای مجازی و نهایتاً به تصویب شورای سران قوا رسید. این اقدام به عنوان گام نخست در طرح رفع فیلترینگ در دولت چهاردهم شناخته شده است. به نظر می‌رسد این حرکت، به ویژه در راستای اصلاحات دیجیتال و تعاملات بیشتر با فضای جهانی، به تدریج در حال گسترش باشد.

چرا فیلترینگ تلگرام و یوتیوب همچنان مطرح است؟

سابقه فیلترینگ در ایران به دهه ۱۳۷۰ باز می‌گردد؛ زمانی که اینترنت به شکل محدود در اختیار دانشگاه‌ها و مراکز حاکمیتی قرار داشت. در دهه ۱۳۸۰، با گسترش اینترنت در سطح عمومی، فیلترینگ به عنوان ابزاری برای کنترل محتوا و حفظ امنیت ملی مطرح شد. این روند در سال ۱۳۸۸ و پس از اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، شدت گرفت و شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر، فیسبوک و یوتیوب به دلیل نقش پررنگ‌شان در اطلاع‌رسانی و سازمان‌دهی اعتراضات، فیلتر شدند.

دلایل فیلترینگ پلتفرم‌ها به طور کلی به مسائل امنیتی، سیاسی و اجتماعی باز می‌گردد. پلتفرم‌هایی مانند تلگرام و یوتیوب به دلیل دسترسی آزاد به اطلاعات و قابلیت‌های ارتباطی گسترده، نگرانی‌هایی در خصوص تهدیدات امنیتی و سیاسی ایجاد کرده‌اند. همچنین، بسیاری از مقامات دولتی به دلایل فرهنگی و اخلاقی از فیلتر کردن این پلتفرم‌ها دفاع کرده‌اند.

آینده فیلترینگ و فضای مجازی در ایران

با توجه به تحولات اخیر و به ویژه در سال‌های گذشته، به نظر می‌رسد که روند سیاست‌گذاری در خصوص فیلترینگ در حال تغییر است. دولت‌های مختلف در ایران به تدریج تمایل بیشتری به باز کردن فضای اینترنت و پذیرش برخی از پلتفرم‌های جهانی نشان داده‌اند. در همین راستا، اگر تصمیم به رفع فیلتر تلگرام و یوتیوب گرفته شود، این اقدام می‌تواند نشان‌دهنده تغییر رویکرد در سیاست‌های فضای مجازی باشد.

از سوی دیگر، اینستاگرام که یکی دیگر از پلتفرم‌های پرطرفدار در ایران است، همچنان در فهرست فیلترینگ باقی خواهد ماند. در حال حاضر، تصمیمات در این باره هنوز اتخاذ نشده است و به نظر می‌رسد که مسئولان در این زمینه احتیاط بیشتری به خرج می‌دهند.

نتیجه‌گیری: تغییرات در فضای مجازی ایران

اگرچه هنوز هیچ تصمیم رسمی درباره رفع فیلتر تلگرام و یوتیوب اعلام نشده است، اما احتمال این امر در آینده نزدیک و به مناسبت ۲۲ بهمن وجود دارد. این تصمیم می‌تواند گامی مثبت در جهت بازنگری در سیاست‌های فضای مجازی و بهبود تعاملات دیجیتال ایران با دنیای خارج باشد. با این حال، همچنان باید منتظر دیدگاه‌های مقامات و نظرات مختلف در این زمینه باشیم.