آینده غزه همچنان با ابهامات زیادی همراه است، به‌ویژه با توجه به تنش‌های مداوم میان اسرائیل، حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین (تشکیلات خودگردان) و نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در این معادله. در اینجا به تحلیل جزئی‌تری از سناریوهای مختلف برای آینده غزه می‌پردازم که شامل طرح‌های مختلف و چالش‌هایی است که هر کدام از آن‌ها با خود به همراه دارند.
۱. ادعای تشکیلات خودگردان فلسطین برای حاکمیت بر غزه
پس از نقض مکرر آتش‌بس‌ها از سوی اسرائیل، تشکیلات خودگردان فلسطین اعلام کرده که از صلاحیت قانونی برای اداره غزه برخوردار است. این ادعا به‌ویژه به دلیل وضعیت پیچیده سیاسی و امنیتی در غزه چالش‌های زیادی دارد:
- حاکمیت حماس: از سال ۲۰۰۷، حماس بر غزه تسلط کامل دارد و میان حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین شکاف عمیقی وجود دارد. این موضوع موجب شده است که قدرت تشکیلات خودگردان در غزه بسیار محدود باشد و بسیاری از فلسطینی‌ها، به‌ویژه در غزه، از توانایی و مشروعیت آن برای بازپس‌گیری اداره این منطقه سؤال داشته باشند.
- مخالفت‌های داخلی: در غزه، حماس از حمایت قابل توجهی برخوردار است و بسیاری از مردم غزه که به این گروه وابسته‌اند، ممکن است با بازگشت تشکیلات خودگردان و تأسیس مجدد حاکمیت آن مخالفت کنند.
۲. طرح پیشنهادی آمریکا برای آینده غزه
طرحی که ایالات متحده برای غزه ارائه کرده شامل دوره‌ای انتقالی است که در آن تشکیلات خودگردان فلسطین باید نقش اصلی را در اداره غزه ایفا کند. این طرح به‌ویژه شامل مراحل زیر است:
- بازسازی حاکمیت فلسطینی: طبق این طرح، تشکیلات خودگردان فلسطین باید کنترل نهادهای مدنی و دستگاه‌های امنیتی غزه را به‌دست گیرد و حماس از قدرت کنار رود.
- مداخله بین‌المللی: اجرای این طرح نیاز به تشکیل یک نیروی بین‌المللی برای نظارت بر فرآیندهای انتقالی و تأمین امنیت دارد.
- اصلاحات حکومتی: این طرح تأکید دارد بر لزوم انجام اصلاحات گسترده در ساختار حکومتی فلسطینی‌ها، از جمله مبارزه با فساد و افزایش شفافیت و پاسخگویی.
با این حال، مشکلات زیادی در پیش است:
- مقاومت حماس: حماس به‌طور قوی مخالف هر طرحی است که منجر به کنار رفتن آن از قدرت در غزه شود و این می‌تواند اجرای چنین طرحی را با دشواری مواجه کند.
- مقاومت فلسطینی‌ها: بسیاری از فلسطینی‌ها از بازگشت تشکیلات خودگردان به غزه استقبال نخواهند کرد، چرا که آن را به‌عنوان ادامهٔ سلطه از خارج و بی‌اعتنایی به حقوق مردم غزه می‌بینند.
۳. سناریوهای دیگر برای آینده غزه
علاوه بر طرح آمریکا، سناریوهای مختلف دیگری نیز برای آینده غزه مطرح شده است که هر کدام ویژگی‌ها و چالش‌های خاص خود را دارند:
الف. اداره مدنی محلی
- توضیح: این سناریو شامل تشکیل یک دولت مدنی محلی است که بر اساس اصول غیرسیاسی و غیراستبدادی عمل کند و به‌جای حماس یا تشکیلات خودگردان، اداره غزه را به عهده گیرد.
- مزایا:
- این مدل می‌تواند به‌جای تسلط حماس یا تشکیلات خودگردان، فضای بازتری برای پذیرش و تعامل میان گروه‌های مختلف فلسطینی ایجاد کند.
- می‌تواند راهی برای خروج از بن‌بست سیاسی موجود باشد.
- چالش‌ها:
- نداشتن یک قدرت مرکزی قدرتمند ممکن است منجر به بی‌ثباتی و تفرقه شود.
- حماس یا گروه‌های مسلح دیگر می‌توانند همچنان به‌عنوان نیروهای قدرتمند در غزه عمل کرده و شرایط را پیچیده‌تر کنند.
ب. مداخله دولت‌های عربی
- توضیح: این سناریو شامل ورود یک ائتلاف عربی برای مدیریت یا کمک به انتقال قدرت در غزه است. کشورهایی مانند مصر و قطر می‌توانند نقش مهمی در این فرآیند ایفا کنند.
- مزایا:
- کشورهای عربی می‌توانند منابع و سرمایه‌گذاری‌های لازم برای تثبیت وضعیت در غزه را فراهم کنند.
- مداخله عربی ممکن است به کاهش تنش‌ها و افزایش پذیرش داخلی کمک کند.
- چالش‌ها:
- تفاوت دیدگاه‌ها میان کشورهای عربی در مورد حماس و تشکیلات خودگردان می‌تواند باعث مشکلاتی در هماهنگی و ایجاد استراتژی واحد شود.
- مداخله خارجی ممکن است به‌عنوان دخالت از سوی کشورهای دیگر در نظر گرفته شود و با مخالفت گروه‌های محلی روبه‌رو شود.
ج. ادامه سلطه حماس
- توضیح: در این سناریو، حماس همچنان به‌عنوان نیروی غالب در غزه باقی می‌ماند و احتمالاً برخی نظارت‌های بین‌المللی برای تضمین امنیت و ثبات منطقه در نظر گرفته می‌شود.
- مزایا:
- حماس قدرت زیادی در غزه دارد و از حمایت بخش‌هایی از مردم برخوردار است. بنابراین، ادامه حضور آن می‌تواند به حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از بی‌ثباتی منجر شود.
- چالش‌ها:
- سلطه حماس همچنان موجب بروز تنش‌های مداوم با اسرائیل می‌شود، زیرا حماس از طرف اسرائیل به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شود و سیاست‌های آن با اهداف اسرائیل در تضاد است.
- این وضعیت به ادامه شرایط سخت انسانی و اقتصادی در غزه منجر خواهد شد و بر صلح و ثبات در منطقه تأثیر منفی خواهد داشت.
۴. چالش‌ها و نگرانی‌ها
- مشروعیت بین‌المللی: هر گونه برنامه‌ای برای آینده غزه نیازمند کسب مشروعیت داخلی و بین‌المللی است. مشروعیت تشکیلات خودگردان و حماس در سطح فلسطین به چالش کشیده شده است و به همین دلیل هرگونه تغییر در ساختار حکومت باید این موضوع را در نظر بگیرد.
- وضعیت امنیتی: همچنان که اسرائیل و گروه‌های مختلف فلسطینی وارد درگیری‌های مسلحانه می‌شوند، هر گونه مدل جدید برای حکومت‌داری باید مسائل امنیتی را در نظر گیرد.
- بحران انسانی: غزه با بحران‌های انسانی گسترده‌ای روبه‌رو است و هر گونه طرحی برای آینده این منطقه باید توجه ویژه‌ای به شرایط انسانی مردم غزه داشته باشد.
- آشتی داخلی فلسطینی‌ها: بدون آشتی و توافق میان گروه‌های فلسطینی، هیچ طرحی برای غزه نمی‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.
۵. موضع اسرائیل
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به صراحت ایده جایگزینی حماس با یک ائتلاف عربی را رد کرده است. اسرائیل به دنبال آن است که حماس هیچ‌گاه در آینده غزه به قدرت بازنگردد و برای این منظور ممکن است اقدامات امنیتی و نظامی انجام دهد.
نتیجه‌گیری
آینده غزه همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و هیچ راه‌حل ساده‌ای برای این معضل وجود ندارد. سناریوهایی که شامل انتقال قدرت به تشکیلات خودگردان، ایجاد یک اداره مدنی محلی، مداخله عربی یا ادامه سلطه حماس می‌شوند، همگی با چالش‌های قابل توجهی مواجه‌اند. در هر صورت، آنچه که واضح است این است که وضعیت موجود نمی‌تواند ادامه یابد و همه طرف‌ها باید آمادهٔ سازش‌های دشوار و پیچیده باشند.
بیشتر بخوانید: آتش‌بس در غزه: توافقی برای صلح و بازگشت به زندگی
