پنجشنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۴
چین و ایران دو تمدن کهن با تاریخی غنی هستند که هزاران سال از زمان‌های باستان در ارتباط و تبادل فرهنگی بوده‌اند. این دو کشور، به‌عنوان نمایندگان تمدن‌های برجسته شرق و غرب آسیا، نقش مهمی در ترویج تبادلات فرهنگی و یادگیری متقابل میان تمدن‌ها ایفا کرده‌اند. در سال‌های اخیر، طرح «ابتکار تمدن جهانی»، که توسط شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین در ۱۵ مارس ۲۰۲۳ ارائه شد، تأکیدی دوباره بر ضرورت تقویت تبادلات فرهنگی بین این تمدن‌های بزرگ گذاشت.
این طرح به اصولی مانند احترام به تنوع تمدن‌ها، حمایت از ارزش‌های مشترک بشری، حفظ میراث فرهنگی، و تقویت همکاری‌های بین ملت‌ها تأکید دارد. بر این اساس، چین از طریق برنامه‌های مربوط به طرح «کمربند و جاده» و برگزاری رویدادهای فرهنگی نظیر تئاترهای بین‌المللی، موزه‌ها، جشنواره‌های هنری، و کتابخانه‌های تخصصی، به تبادلات انسانی و فرهنگی با سایر کشورهای جهان پرداخته است.
یکی از چنین برنامه‌هایی، بازدید از نمایشگاه «ابرهای بی‌پایان جاده ابریشم» در موزه ملک تهران است که در آن ظروف چینی زیبایی از کشور چین به نمایش گذاشته شده است. از جمله این آثار، گلدانی چینی با میناکاری نفیس و نام سمبلیک «چهارگوشه جهان با یک دل» است که توسط کتابخانه ملی چین به این نمایشگاه اهدا شده است.
این نمایشگاه فرصت مناسبی برای آشنایی با هنر میناکاری چین، به‌ویژه هنر سفال مینایی، فراهم می‌آورد.
میناکاری یکی از هنرهای تزئینی است که بر اساس ظرف پایه‌ای که برای آن انتخاب می‌شود، انواع مختلفی دارد، از جمله:
در برخی موارد از ترکیب چند تکنیک برای تزئین یک اثر استفاده می‌شود که به آن «میناکاری مرکب» گفته می‌شود.
بسته به ظرف پایه، میناکاری روی فلزاتی مانند طلا، مس، شیشه، یا حتی شن بنفش انجام می‌شود. در این بین، میناکاری روی مس محبوب‌تر است، زیرا لعاب به‌راحتی روی آن قرار می‌گیرد و قیمت مس هم مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
رنگ‌های مینایی به‌کاررفته برای تزئین نیز به سه دسته شفاف، نیمه‌شفاف، و مات تقسیم می‌شوند. رنگ مینایی شفاف از پودر شیشه و لعاب تشکیل شده و ظاهری شفاف دارد، در حالی که رنگ‌های نیمه‌شفاف با افزودن رنگ‌دانه‌های مختلف به‌دست می‌آیند. رنگ‌های مات، که شاخص‌ترین نوع هستند، با رنگ‌های غنی و زیبا جلوه‌ای تزئینی به اثر می‌دهند.
میناکاری مفتولی، که در چین باستان به آن «جینگ تای لان» گفته می‌شود، در دوره امپراطوری سلسله مینگ (در دوران جینگ تای) بسیار محبوب بود. این هنر فرایندهای متعددی دارد که شامل ساختن پایه، شکل‌دادن الگوها با مفتول‌های فلزی، پر کردن نقوش با رنگ مخصوص، و سپس پخت و صیقل‌دهی است. این فرایند گاهی چندین‌بار تکرار می‌شود تا نتیجه‌ای ظریف و باشکوه پدید آید.
میناکاری روی قلم‌زنی، که قدمت آن به دوره سلسله یوان برمی‌گردد، در دوران مینگ و چینگ ادامه یافت. در این تکنیک، ابتدا طرح‌ها به‌وسیله قلم‌زنی روی فلزاتی نظیر مس ایجاد و سپس رنگ مینایی در بخش‌های مختلف طراحی اعمال و پخته می‌شود.
این تکنیک، که در قرن ۱۹ میلادی و از طریق تاجران اروپایی به چین وارد شد، امکان تزئین آثار با استفاده از نقاشی مستقیم با رنگ مینایی را فراهم می‌کند. این روش ابتدا روی فلزاتی نظیر طلا و نقره انجام می‌شد، اما بعدها روی شیشه و چینی نیز گسترش یافت.
استفاده از رنگ مینایی برای نقاشی روی ظروف چینی، که یکی از اشکال هنر «رنگ مینایی» است، قدمتی طولانی دارد. این هنر ابتدا در فرانسه ابداع شد و سپس توسط فرستادگان اروپایی به چین وارد گردید. در دوران سلسله چینگ و تحت حمایت امپراطوران این خاندان، این هنر در چین به اوج خود رسید و آثاری مملو از ظرافت و نوآوری خلق شد. این آثار با بدنه چینی سفید و نقوشی از گل‌ها، پرندگان، و موجودات افسانه‌ای همراه با خوشنویسی‌های زیبا مزین می‌شدند.
هنر سفال مینایی در ایران نیز جایگاه ویژه‌ای داشته است. این هنر بین سال‌های ۵۷۵ تا ۶۱۶ هجری قمری و در میانه تمدن اسلامی، به‌ویژه در دوران سلجوقی و خوارزمشاهی، رایج بود. بقایای سفال‌های مینایی در شهرهای کاشان، ری، ساوه، نیشابور، و تبریز یافت شده است.
سفال‌گران ایرانی، تحت‌تأثیر هنر چینی، تکنیک‌هایی همچون نقاشی با قلم مینایی را به کار گرفتند. با این حال، حمله مغول‌ها وقفه‌ای در تولید این آثار ایجاد کرد، اما در دوران ایلخانی و سپس صفویه دوباره شاهد احیای این هنر بودیم.
در دوران صفویه، هنرمندان چینی نیز به ایران دعوت شدند تا آموزش این هنر را گسترش دهند. در این دوره، ظروفی با موضوعات تجملاتی و نقوش بسیار زیبا تولید شد که هنوز هم زیرمجموعه‌ای مهم از هنر سفال ایرانی محسوب می‌شود.
ساخت این ظروف شامل مراحل پیچیده‌ای است، از انتخاب مواد اولیه همچون خاک چینی گرفته تا قالب‌گیری، طراحی، لعاب‌دهی، و پخت در کوره. ظروف ایرانی معمولاً سه بار در کوره پخته می‌شوند تا نقوش و رنگ‌ها به‌خوبی تثبیت شوند.
ظروف و آثار میناکاری چینی و ایرانی، به‌ویژه در دوران اوج خود، یکی از فاخرترین آثار هنری بودند. از آنجا که تصاویری مانند گل‌ها، اژدها، و طرح‌های پیچیده روی این آثار به نمایش گذاشته می‌شد، این آثار نمایانگر ذوق، سلیقه، و تکنیک‌های هنری در بالاترین سطح ممکن هستند. آثار به‌دست‌آمده از این دوره‌ها اکنون در بین کلکسیونرهای خصوصی و موزه‌های جهان از ارزش بالایی برخوردارند و از نمادهای لوکس هنرهای دستی به شمار می‌روند.
هنر سفال مینایی، چه در چین و چه در ایران، نشان‌دهنده ژرفای تبادل فرهنگی و زبانی مشترک میان دو تمدن بزرگ است. از آثار میناکاری ظریف چین تا نمونه‌های پرشکوه ایران، این هنر همچنان به‌عنوان میراثی گران‌بها و پلی بین گذشته و حال، شرق و غرب آسیا، شناخته می‌شود.
تمام حقوق برای پایگاه خبری کویر نیوز محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
کویرنیوز