اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۳ نیز همچون سال‌های پیشین، با چالشی ثابت به نام کسری تراز تجاری مواجه بود. هرچند تلاش‌هایی در حوزه صادرات صورت گرفت، اما واردات همچنان از صادرات پیشی گرفته و تراز تجاری کشور را در وضعیت منفی نگه داشت. این موضوع که بر اقتصاد، نظام ارزی و بازار ارز اثرات منفی می‌گذارد، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی سیاست‌گذاران اقتصادی محسوب می‌شود.

بررسی شاخص‌های تجارت خارجی ایران

طبق آمار گمرک، حجم کل تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۳ به ۱۳۰ میلیارد دلار رسید. سهم صادرات غیرنفتی ایران از این رقم، ۵۷ میلیارد و ۸۴۴ میلیون دلار و واردات، ۷۲ میلیارد و ۳۷۵ میلیون دلار بوده است. این ارقام حاکی از آن است که تراز تجاری ایران با وجود بهبود نسبی نسبت به سال گذشته، همچنان منفی ۱۴ میلیارد و ۵۳۱ میلیون دلار باقی مانده است.

• صادرات: رشد ۱۵.۶۲ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲
• واردات: رشد ۸.۲۲ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲

رشد صادرات در صنایع پتروشیمی

صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های صادرات غیرنفتی ایران، در سال ۱۴۰۳ رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد. میزان صادرات این بخش حدود ۶۱ میلیون و ۶۴۴ هزار تن بود که معادل ۲۴ میلیارد و ۹۱۴ میلیون دلار ارزش داشت و نسبت به سال قبل، ۲۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. این آمار نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای بخش پتروشیمی و اهمیت آن در کاهش کسری تراز تجاری کشور است.

مقاصد اصلی صادرات ایران

در سال ۱۴۰۳، محصولات صادراتی ایران عمدتاً به چین، عراق، امارات، ترکیه، پاکستان و افغانستان ارسال شدند. چین با ۱۴ میلیارد و ۸۵۴ میلیون دلار و عراق با ۱۱ میلیارد و ۹۴۱ میلیون دلار، همچنان در صدر اصلی‌ترین مقاصد محصولات ایرانی قرار دارند.

• مهم‌ترین کالاهای صادراتی: گاز طبیعی، پروپان مایع، بوتان مایع

سه کالای رکوردشکن در واردات

در بخش واردات، طلا (به‌صورت خام)، ذرت دامی و تلفن‌های همراه هوشمند جایگاه نخست سه کالای وارداتی را از نظر ارزش به خود اختصاص دادند.

• طلا خام: ۸ میلیارد و ۵۱ میلیون دلار
• ذرت دامی: ۲ میلیارد و ۹۷۸ میلیون دلار
• تلفن همراه: ۲ میلیارد و ۴۰۲ میلیون دلار

همچنین دیگر اقلام وارداتی مهم شامل دانه سویا، کنجاله سویا و کشنده‌ها بودند.

اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران در واردات

طبق آمار، بیشترین حجم واردات ایران از کشورهای امارات، چین، ترکیه و آلمان صورت گرفته است:

• امارات متحده عربی: ۲۱ میلیارد و ۹۸۱ میلیون دلار
• چین: ۱۹ میلیارد و ۳۲۵ میلیون دلار
• ترکیه: ۱۲ میلیارد و ۴۷۴ میلیون دلار
• آلمان: ۲ میلیارد و ۴۳۰ میلیون دلار

چالش‌های تراز تجاری و ضرورت تغییر استراتژی

با وجود رشد صادرات، واردات همچنان بالاتر است و تأثیر منفی بر اقتصاد کشور دارد. افزایش واردات، فشار مضاعفی بر نظام ارزی وارد کرده و افزایش تقاضا برای دلار را تشدید می‌کند. برای مقابله با این وضعیت، اصلاح سیاست‌های اقتصادی، تسهیل فرآیند صادرات و جذب سرمایه‌گذاری خارجی از جمله الزامات حل این معضل است.

راهکارها:

• توجه بیشتر به توسعه صنایع صادرات‌محور مانند پتروشیمی و صنایع معدنی
• کاهش وابستگی به واردات مواد اولیه و کالاهای غیرضروری
• بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی برای گسترش بازارهای صادراتی

جمع‌بندی

اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۳ پیشرفت‌هایی در حوزه صادرات داشته، اما همچنان چالش واردات پرحجم به جای خود باقی است. رسیدن به تراز تجاری مثبت، نیازمند تغییرات ساختاری در عرصه تولید، صادرات و جایگزینی واردات با تولیدات داخلی است.